In het grote gezin van veeverloskundige Gerrit van de Streek en zijn vrouw Gerrigje van de Streek-Evink op Kerkstraat 5 in Oldebroek duiken in de zomer van 1942 twee joodse meisjes uit Den Haag onder: de elfjarige Thea Mendels en haar zevenjarige zusje Ida Mendels. Hun ouders Bernard Mendels en Annie Mendels-Hompes zijn ondergedoken bij de familie Van de Kerk aan de Veenweg. Thea en Ida hebben het adres van familie in Amerika uit het hoofd geleerd, voor het geval dat ze elkaar kwijt raken.

De familie Van de Streek maakt twee schuilplaatsen boven de besteden: de ene ruimte is bestemd voor de clandestiene radio en de andere voor de joodse meisjes. Vanaf de zolder kunnen ze er door een luik inkruipen. Het luik is verstopt onder een mat met daarop een ledikant.

De Van de Streeks zijn gereformeerd en de meisjes gaan zondags tweekeer mee naar de kerk. Daarna wordt er op het orgel gespeeld en worden geestelijke liederen gezongen. Thea schrijft daar in 1997 aan Leida, de jongste dochter van Van de Streek, over: ‘In het begin had ik wel wat moeite om deze woorden te zingen, maar na een tijdje vond ik het fijn om mee te doen met de muziek en zei ik tegen mezelf, of meer tegen God: Maar ik meen het niet!’

Regelmatig komen Bernard en Annie hun dochters bezoeken. Thea: ‘We brachten dan met ons vieren de avond door in de voorkamer, aten samen en we konden op schoot zitten bij onze ouders. Als het donker was geworden moesten ze terug naar hun onderduikadres.’

In de herfst van 1943 wordt Ida ziek. Ze moet in het ziekenhuis in Zwolle worden opgenomen. Dat gebeurt op naam van Leida. De busverbinding naar Zwolle is onregelmatig, maar de Van de Streeks zorgen er voor dat Ida geregeld bezoek krijgt. Na negen weken mag ze weer naar huis. De blijdschap hierover wordt getemperd door het feit dat een paar dagen daarvoor Bernard en Annie zijn opgepakt. In 1997 schrijft Thea: ‘Mijn eerste reactie was: “Ik wou dat ik ook opgepakt was”; ik wilde hen niet kwijt, maar wist dat mijn zus de volgende dag thuis kwam. Ik was blij dat we dan samen zouden zijn.’ De Van de Streeks besluiten echter dat Ida bij haar thuiskomst nog niet sterk genoeg is om het nieuws over haar ouders te horen. Thea:
‘Ik kon mijn zorgen dus niet met haar delen. Na een tijdje kwam ze er achter wat er gebeurd was en konden we onze hoop en angsten met elkaar delen.’

In 1944 verblijven er regelmatig voor korte of langere tijd nog meer onderduikers op de boerderij, voor het merendeel jongens die niet voor de Duitsers willen werken, maar ook het joodse meisje Marietje Kleinmann. Zij vertrekt na enkele weken naar Kees Bruynes op Groote Woldweg 35 in Oosterwolde. Op 6 juli 1944 wordt de familie Van de Streek gewaarschuwd: Marietje is opgepakt bij een razzia in Oosterwolde. Van de Streek is bang dat zij bij verhoor ook hun adres zal vertellen. Ida en Thea worden samen met dochter Leida de weilanden achter de boerderij ingestuurd. Ze moeten wegblijven tot de kust veilig is.

’s Middags brengt een van de zonen van Van de Streek hen pannenkoeken en waarschuwt: nog niet thuiskomen! Aan het einde van de middag is het gevaar geweken: Marietje is bevrijd en in veiligheid gebracht, de meisjes mogen weer naar huis.

Thea duikt in de zomer van 1944 enkele maanden onder in Hendrik-Ido-Ambacht, bij een getrouwde dochter van Van de Streek en komt met Kerst per fiets weer terug naar Oldebroek.

Op 19 april 1945 wordt Oldebroek bevrijd. Dat wordt uitbundig gevierd. Thea: ‘Voor Ida en mij was het belangrijkste van de bevrijding dat onze ouders nu konden terugkeren en we wachtten en hoopten en hoopten en wachtten.’ Enige tijd later komt het bericht dat ze zijn vermoord in Auschwitz. Ida en Thea blijven nog een jaar in Oldebroek. Eind juni 1946 vertrekken ze naar hun familie in Amerika.

Bronnen:

• Visser, A. ‘Oorlogs-jeugdherinneringen’ in: Oldebroek in Oorlogstijd. Schuilplaats voor vreemdelingen (Wezep 1995)
• Gerdy van der Lans, Etgreun. Verhalen van een Oldebroekse jeugd door Leida van der Lans-van de Streek (Hilversum2017)
• Pijkeren, Gerard van, Verzet & Gezag. Een geschiedenis van Oldebroek in de Tweede Wereldoorlog (Ter Aar 2020)