Het moet in de beginjaren van ons museum geweest zijn. Een joodse schoolklas uit Amsterdam kwam de sjoel bezoeken. Na hun bezoek wilden zij ergens hun lunch (want: koosjer en zelf meegebracht) kunnen nuttigen. In een restaurant kon dat uiteraard niet. Maar echt, het stortregende. Ik had dienst als suppoost…

Vervolgens bood ik hun aan om boven, in de bestuurskamer, hun lunch te gebruiken. Ik ging ook naar boven om te kijken of alles goed ging. Op dat moment waren twee meisjes bezig hun handen te wassen. Wie doet dat nog voor het eten tegenwoordig? Wij hadden daar, ook toen al, een aanrechtje met een gootsteen en een kraan waar schoon helder drinkbaar leidingwater uit kwam. Niets zou simpeler zijn dan jouw handen even onder de lopende kraan af te spoelen. Maar deze meisjes waren bezig met een kannetje met twee oren, gevuld met water uit de kraan.

Afspoelen
Zij spoelden de ene hand af, waarna die afgespoelde hand het nog niet aangeraakte oor pakte en de andere hand afspoelde. Een goed gebruik uit een tijd dat er nog geen schoon leidingwater bestond, maar het water ergens uit een bron gehaald moest worden. En waarschijnlijk een gebruik dat in de Thora is voorgeschreven en daardoor tot een versteend ritueel is geworden dat niet wordt aangepast aan moderne technologie.

Hygiëne
Ik gebruik dit vaak als voorbeeld om aan te geven hoeveel zorg voor hygiëne en gezondheid een rol speelt in het jodendom. Een zorg die er toe leidde dat joodse mensen minder vatbaar waren voor besmettelijke ziektes, zoals de pest. Met als keerzijde dat gedurende de pestepidemie in 1349 niet-joden met argwaan keken naar joden, die niet ziek werden en gezond bleven. Die argwaan leidde er toe dat joodse mensen werden verjaagd of vermoord. De burgemeester van Zwolle dichtte toen:
Bij ’t duizendtal voeg ’t honderdtal drie keren Met vijftig minus één moet men dit vermeren, Augustus liep ten eind, toen men te Zwol de Joden Gewis ten liefde Gods, met Zwaard en vuur ging doden.

Antisemitisme eeuwenoud
Antisemitisme is al eeuwenoud – en nog steeds springlevend, niet alleen in het Midden-Oosten, ook hier in Nederland blijkt het telkens wel weer ergens te broeien of uit te barsten. Antisemitisme is niet door Hitler uitgevonden, hij heeft het wel geïndustrialiseerd. (tekst Huib Kuiper)

Foto: Ritueel set om de handen te wassen alvorens aan te gaan bij de Sedermaaltijd. Bron: The Jews. In Literature and Art, Könemann.