Van 13 januari tot en met 29 april 2023 toont Museum Sjoel Elburg de tentoonstelling ‘Fré Cohen, grafisch kunstenares’. De Joods-Nederlandse Fré Cohen wordt gerekend tot een van de belangrijkste vooroorlogse grafisch kunstenaars. Wie was Fré Cohen?

Eigenlijk weet Tom Heijdra alles van Fré Cohen, blijkt uit zijn openingswoord van de tentoonstelling ‘Fré Cohen, grafisch kunstenares’, donderdag 12 januari. Hij is auteur van ‘Grafisch kunstenares Fré Cohen. Vorm en idealen van de Amsterdamse School’ en samensteller van de gelijknamige tentoonstelling die eerder in Museum Het Schip in Amsterdam te zien was.

Socialistische idealen
Frederika Sophia Cohen wordt op 11 augustus 1903 in Amsterdam geboren. Ze groeit op samen met haar zus Sophie en broer Bernard in een hecht arbeidersgezin. Haar beide ouders werken in de diamantbewerkingssector. In die tijd zijn de werknemers in de diamantindustrie zeer goed georganiseerd. Wat zouden de huidige vakbonden zijn geweest zonder de Algemene Nederlandse Diamantbewerkersbond’, vraagt Heijdra zich af. ‘De sociale dimensie die je bij die bond aantreft vind je later terug bij Fré Cohen. Zij zet zich in voor de ACP en de SDAP, de voorloper van de PvdA. Fré Cohen draagt de idealen van de opkomende arbeidersbeweging hoog in het vaandel. Zo verzorgt ze drukwerk voor de AJC en voor andere socialistische organisaties en vakbonden.

Antwerpen
Vanwege gebrek aan werk verhuist het gezin in 1908 naar Antwerpen, om daar tot 1913 te blijven. Daarna strijkt het weer neer in Amsterdam. Fré volgt de mulo en gaat werken op kantoor bij de Hollandsche Draad & Kabelfabriek, waar ze naar verluidt altijd zit te tekenen. Ze doet ontwerpwerk voor de socialistische uitgeverij NV Ontwikkeling en voor de AJC (Arbeiders Jeugd Centrale). Daarna volgt ze een opleiding aan de Amsterdamse grafische school en het Instituut voor kunstnijverheidsonderwijs. Ze wordt een kei in haar vak.

Feministe
Fré is een echte feministe en komt op voor de rechten van de vrouw. Ze blijft alleen en verdient zelf de kost met een baan bij de Stadsdrukkerij. Door de opkomst van het fascisme en het nationaal socialisme wordt ze zich sterker dan voorheen bewust van haar Joodse identiteit. Ze zet zich in voor Joodse asielzoekers in Nederland en is lid van de Bond van Kunstenaars ter Verdediging van Kulturele rechten, de BKVK.

Actief
Op foto’s oogt Fré als een opgewekte, kordate en actieve vrouw, misschien zelfs wat rusteloos. Ze is altijd bezig. Als het niet voor ‘De Proletarische Vrouw’ is, dan wel als docente voor de klas of in actie voor de ACP en de SDAP. Ze rekent Koos Vorrink tot haar vrienden, de bekende voorman van de ACP, de SDAP en later de PvdA. Eenmaal onder de Duitse bezetting wordt het haar verboden te werken. In 1942 duikt ze onder. Op 10 juni 1943 wordt ze opgepakt in Borne, maar maakt ze met het innemen van pillen een einde aan haar leven. Ze is dan pas 39 jaar. Ze wordt begraven op de Joodse begraafplaats in Hengelo. Nog altijd legt de PvdA jaarlijks op 1 mei een krans op het graf van Fré Cohen.

Grootheid
Na de Tweede Wereldoorlog duurt het lang voordat de grootheid van Fré Cohen wordt gezien. Maar mondjesmaat komt aan het licht Frederika Sophia Cohen een van de grootse kunstenaars van de Amsterdamse School is geweest. Een sociaal bewogen vrouw en een geweldig kunstenares, zo vat Heijdra haar leven samen.

Vak
Ze maakte ex librissen, schilderijen, tekeningen, boekomslagen en typografieën. Daar gebruikte ze uiteenlopende technieken en materialen voor. Cohen beheerste de techniek van de lithografie, de houtsnede, de aquarel en de kalligrafie en paste al deze methodes op verschillende manieren toe. In Museum Sjoel Elburg is veel van haar werk tot en met 29 april 2023 te zien.