In Kamp Westerbork werden 261 huwelijken gesloten. In het boek ‘Tot de dood ons scheidt’ van Saskia Aukema krijgen die stellen een naam en soms ook een gezicht. Twee leden van de Joodse gemeenschap van Elburg waren erbij. In dit artikel: Klaartje de Hond (1916-1942) en Salomon Nathan (Salo) West (1914-1943).

Klaartje de Hond en Salo West zijn op zaterdag 22 augustus 1942 in Groningen in ondertrouw gegaan. Voordat hun huwelijk kan worden voltrokken, wordt Salo opgepakt en naar kamp Westerbork gedeporteerd. Op vrijdagavond 2 oktober 1942 worden Klaartje de Hond en haar moeder Sientje de Hond-Beem gearresteerd in hun woning aan de Beekstraat in Elburg. Vader Barend de Hond en zijn zonen Jacob en David Ezechiël zijn twee maanden daarvoor al naar het joodse werkkamp ‘De Wite Peal’ in Friesland vertrokken. Klaartje en moeder Sientje moeten hun spullen pakken en het huis wordt verzegeld. Op 3 oktober worden ze naar kamp Westerbork overgebracht. Daar zijn inmiddels ook Barend, Jacob en David vanuit Friesland heen gebracht. Drie dagen later, op 6 oktober 1942, wordt in kamp Westerbork het huwelijk gesloten tussen Klaartje en Salo. Broer Jacob is getuige bij het huwelijk.

Brief
Vanuit kamp Westerbork schrijven Klaartje en Salo nog een brief aan hun buren in Elburg. Deze brief is waarschijnlijk in de tweede week van oktober 1942 geschreven.

Beste familie Van Leijen,

Nu we hier weer mogen schrijven, kan ik niet nalaten een paar lettertjes van mij te laten horen. Salo en ik maken het wel goed. Alleen was ik van de week ziek, erg verkouden en pijn op de blaas gehad. Dit is nog niet over, en ben ik er hier mee naar een dokter geweest. Deze zei dat ik mij warm moest kleden. Nu wou ik eens vragen of de buurvrouw mij nog een wollen broekje kan bezorgen. En als u hem niet voor mij hebt, wilt u dan misschien nog eens moeite voor mij doen er een te krijgen. Daar ik anders bang ben dat ik voortdurend last hou. En warmte is het enigste wat er goed voor is. Mijn vader, moeder en de jongens zijn al op plaats van bestemming. En reken ik er niet meer op de eerste twee maanden iets van ze te horen. Zijn de andere joden nog in Elburg? Salo zijn moeder is nog in Groningen hoewel de meeste joden daar al weg zijn. Als u ons wat stuurt, wilt u dan nog een overall sturen daar ik zelf graag één aan wil hebben in mijn werk. Hoe het met de wasch moet weet ik nog niet. Als ik hiermee vast zit, mag ik hem u dan sturen? We staan hier iedere ochtend om half zeven op. En om half acht beginnen de werkzaamheden en dan van 12 tot half 2 schaft. En dan werken we maar weer door tot 6 uur, zo gaan hier de dagen om. Zaterdagmiddag en zondag hebben we vrij. Afijn, met een beetje goeie moed en wat wilskracht hopen we er door te komen. En als jullie ons daarbij steunen door ons het een en ander te sturen wat we hier best kunnen gebruiken zien we elkander nog wel eens weer. Nu menschen Salo wil ook nog een stukje schrijven dus tot de volgende keer maar weer. Groeten aan alle bekenden. Ook aan Sien Deetman. Zeg maar dat ik haar de volgende schrijfdag wel eens zal schrijven. Wees allen hartelijk gegroet,
jullie Klaartje de Hond.

Denk er om Salo is verhuisd naar S N West Barak 85 bed 17 Lager Westerbork post Hooghalen (D).
Schrijf aan Salo terug, niet aan mij.

Beste familie,

Ook van mijn een kort berichtje. Hoe is ’t met jullie, met ons is alles weer zo’n beetje in orde. Het was wat hoor dat de familie vertrekken moest. Maar afijn, met Gods vertrouwen komt het wel weer in orde. Zorgen jullie een beetje voor ons? Ik hoop het want een beetje bijvoeding is hier wel op zijn plaats. Nieuws is hier verder niet te schrijven. De groeten aan alle bekenden, apart jullie van mij, Salo

Adres:
S.N. West Bed 17
Barak 85 Lager Westerbork
Post Hooghalen (D)

Deportatie
Klaartje en Salo worden op 26 oktober 1942 gedeporteerd naar Auschwitz. Klaartje wordt direct na aankomst vermoord. Salo wordt eerst tewerkgesteld en is op 28 februari 1943 vermoord.
Na de deportatie van Klaartje en Salo schrijft mevrouw D. van Essen-Denneboom vanuit barak 58 een briefje aan de familie Van Leijen in Elburg:

Uit naam van Claartje en Salo West schrijf ik u even dat zij met het transport van vanochtend 26-10-1942 naar elders zijn vertrokken. Zij waren erg flink en gelukkig samen te mogen gaan. God geve hun en ons allen de kracht door dit alles heen te komen. Wilt u ook dit bericht even doorgeven aan de familie Karssen?

Hoogachtend, D. van Essen-Denneboom. Barak 58, zaal I.

Klik hier voor informatie over het boek van Saskia Aukema.