De Duitse ambassadeur in Nederland, Dirk Brengelmann, en cultureel attaché Thomas Walter bezochten dinsdag 4 augustus de tentoonstelling ‘Vermoorde kunst’ in het Noord-Veluws Museum in Nunspeet en Museum Sjoel Elburg in Elburg.
Het gezelschap werd in Nunspeet verwelkomd door burgemeester Breunis van de Weerd, directeur van het Noord-Veluws Museum Erik Stotijn en conservator Margot Jongedijk. Ook wethouder Leen van der Maas was aanwezig. Het door de coronacrisis uitgestelde bezoek betrof de expositie ‘Vermoorde kunst’ die in het kader van 75 jaar vrijheid te zien is het Noord-Veluws Museum en Museum Sjoel Elburg. Tot en met 29 november dit jaar is in beide musea werk te bezichtigen van ruim 25 joods-Nederlandse kunstenaars die in de Tweede Wereldoorlog door de nazi’s werden vermoord. Een beladen onderwerp, dat zowel raakt aan vervolging en holocaust als aan de verhouding tussen Nederland en Duitsland. “Ik heb het als zeer positief ervaren dat een vertegenwoordiger van de Duitse ambassade zich laat zien bij een expositie over zo’n gevoelig onderwerp”, zo vatte de directeur van het Noord-Veluws Museum, Erik Stotijn, het bezoek van de ambassadeur samen.
Herinnering
Na Nunspeet reisden de ambassadeur en de cultureel attaché af naar Elburg, waar ze welkom werden geheten door een kleine delegatie van het bestuur en de stichting Vrienden van Museum Sjoel Elburg en de Elburgse wethouder Arjan Klein. Brengelmann wees bij zijn aankomst in de sjoel meteen op de fleurige ‘Hugo’-schoenen van Klein en zette op die manier de toon voor het bezoek: belangstellend en open. Hij werd uitgebreid op de hoogte gebracht over de totstandkoming van Museum Sjoel Elburg - gehuisvest in de vroegere Elburgse synagoge. Dankzij vele handen en grote inzet kon het gebouw in 2008 de deuren openen als museum en na enkele uitbreidingen geldt het intussen als het grootste joodse museum in de mediene (provincie), waar het verhaal van de joodse Elburgers levend wordt gehouden en in herinnering gebracht. “Het herinneren moet men niet vergeten”, merkte Brengelmann daarbij op.
Rondleiding
Bep de Waard-Ruijs gidste het bezoek vakkundig door de sjoel en wees de bezoekers op blikvangers van de vaste expositie van de sjoel – de minisynagoge bijvoorbeeld waar de joodse verhalen en rituelen zijn te zien en te beluisteren. En op de vele nagelaten eigendommen van joodse Elburgers in de vitrines: waaronder porseleinen serviesgoed, foto’s en een gouden horloge. Families Van Beem (van Bohemen), Hamburger (uit Hamburg) – Asjkenazische joden uit Oost-Europa die zich in verspreide gemeenschappen in Nederland vestigden, veelal vanwege de handel. In Elburg vonden ze rust, zonder angst te hebben voor uitzetting. “Het leven van de joodse Elburgers zit diep in de poriën van onze stad”, typeerde wethouder Klein bondig. Daarna bekeken Brengelmann en Walter het Elburgse deel van de duo-tentoonstelling ‘Vermoorde kunst’: werk van het kunstenaarsechtpaar Else Berg en Mommie Schwarz. “Indrukwekkend”, aldus Brengelmann, die zich op de foto liet zetten voor enkele doeken van Berg en Schwarz.
College
Tijdens het koffiemoment in de bovenzaal van het museum – waar Marry van de Poll als gastvrouw de scepter zwaaide - vertelde de ambassadeur onder het genot van een broodje over zijn leven en zijn werk en liet hij zich informeren over het Elburgse stadsbestuur. Welke partijen bekleden het regeringspluche? O ja, we bevinden ons hier op de Noordwest-Veluwe, midden in de slinger van de biblebelt die van Zeeland tot aan Groningen loopt. Sinds 2016 is Brengelmann ambassadeur in Nederland en hij gaf aan op de hoogte te zijn van de mores in de Lage Landen aan zee. Het was zijn eerste bezoek aan Elburg, dat met 21 andere Nederlandse plaatsen deel uitmaakt van het historische netwerk van Hanzesteden, dat ooit in het Duitse Lübeck begon, een Hanzeverbond, waarin Nederland en Duitsland samenwerkten. Het gezelschap krijgt van hem (off the record) een klein college diplomatie te horen; hoe is het gesteld met de verhouding tussen Nederland en Duitsland en waarom staat de samenwerking tussen Noord- en Zuid-Europa de laatste weken onder druk?
Prediker
Onder leiding van wethouder Klein maakten Brengelmann en Walter een ronde via de stadswallen om Elburg, want: vermijd de drukte in de hoofdstraat. En vanaf de stadswallen is het monumentale stadje in alle glorie te zien. “De ambassadeur gaf blijk van een enorme betrokkenheid en was oprecht verrast door het karakter van Elburg”, aldus Klein na afloop. “Hij was authentiek in zijn belangstelling voor de stad. Ik liet hem nog de tekst uit Prediker 12 aan de binnenzijde van de toegangspoort van het historische bejaardenhuis Feithenhof zien: ‘Vrees God en houd Zijne geboden, want dit betaamt allen menschen. Want God zal ieder werk in het gericht brengen.’ Dat vond hij erg aansprekend en stuurde hij met een brede grijns door aan zijn collega-ambassadeurs in Zuid-Europese landen. Deze moraal zou daar ook van pas kunnen komen.”
