Voormalig Tweede Kamerlid voor de ChristenUnie dr. Eppo Bruins noemt de kunstwerken van Jip Wijngaarden ‘Geestvervulde werken’. Hieronder de toespraak waarmee Eppo Bruins op 19 mei 2022 de tentoonstelling ‘Rendez-Vous’ van Jip Wijngaarden in Museum Sjoel Elburg officieel opende.

Vlak voor de coronaperiode, in januari 2020, was ik met de voltallige Tweede Kamerfractie van de ChristenUnie op bezoek in de Knesset in Jeruzalem. We hadden een gesprek met de voorzitter van de Knesset, Yuri Edelstein, en enkele collega-parlementariërs. Zo’n bezoek aan een ander parlement is natuurlijk best indrukwekkend.

Chagall
Toch was het niet het parlement en waren het niet de gesprekken die mij het meest bijbleven. Het meest indrukwekkend was het enorme drieluik van Marc Chagall, drie gigantische wandtapijten die daar in de hal aan de muur hangen in de Chagall-zaal op de vierde verdieping. Bijna vijf meter hoog, meer dan twintig meter breed. En terwijl ik daar stond, dacht ik aan Jip.

Overeenkomst
Ik zag het opvallende gebruik van kleur en contrast, zoals we dat ook kennen van het werk van Jip. Maar dat is maar de eerste, oppervlakkige overeenkomst. Wat méér is: het werk van Jip ontroert mij op dezelfde wijze als wat ik voelde toen ik daar stond voor dat enorme werk in Jeruzalem.

Boodschap
Ik voel bij Jip een noodzaak tot schilderen. Een noodzaak tot vertellen. Een drang om een urgente boodschap te brengen. De urgente boodschap wordt steeds urgenter. Het spook van antisemitisme waart door Europa. Sommige mensen spreken over ‘het nieuwe antisemitisme’, maar dat is een foute uitdrukking, want er is niets nieuws aan. Het antisemitisme van nu is hetzelfde zwarte en donkere spook uit vroeger eeuwen. Met dezelfde leugens en dezelfde haat. En hoe kan het ook anders? Wie de God van Israël haat, zal ook het volk Israël haten. Antisemitisme is irrationeel, omdat het een zichtbare uitwerking van een geestelijke werkelijkheid is.

Noodzaak
Een noodzaak tot vertellen… dat is wat ik zie in het werk van Jip. Dankzij de beeldende manier van vertellen, is ieder schilderij van Jip een verhaal. En ieder detail van een schilderij heeft betekenis. Net als bij Chagall is er vaak een gelaat te zien en de expressie van dat gelaat spreekt boekdelen. Schrik, verdriet, rouw of pijn. Maar ook blijdschap, verlangen, verwondering en hoop. En soms tegelijk. Want verdriet en hoop bestaan naast elkaar. Dat zien we in de geschiedenis van het volk, maar nog het meest in die Joodse Messias aan het kruis, die de opgestane Heer blijkt te zijn.

Verdriet en hoop
Verdriet en hoop zien we ook naast elkaar bestaan op deze bijzondere, historische plek in Elburg. In de sjoel van eens een levende Joodse gemeenschap. Na de oorlog was er geen sprake meer van een gemeente, noch van een gemeenschap. Toch zien we hierachter op de stenen toegangspoort nog steeds de woorden staan uit Psalm 55: Wij wandelen in gezelschap naar het huis van God. Ik zie uit naar de dag dat we, joden en christenen samen, onze overwinnende Messias zullen begroeten wanneer Hij komt door de oostelijke poort van Jeruzalem.

Bezaleël
Nog een persoonlijke noot van mijn kant. In Exodus vult God Bezaleël met de Geest. Bezaleël werd door God uitgekozen om de tabernakel en de ark van het Verbond te bouwen en alle attributen te maken voor de priesterdienst. Er staat geschreven: ‘De Geest van God heeft hem vervuld met wijsheid, inzicht, kennis en allerlei vakmanschap, om ontwerpen te bedenken en om die uit te voeren in goud, zilver en koper, om edelstenen te bewerken en in te zetten, en om hout te bewerken, om allerlei kunstig uitgedacht werk te verrichten. Hij heeft hem ook in zijn hart gegeven om anderen te leren.’

Geestvervulde werken
De Geest van God had Bezaleël vervuld om Machashavot te maken, staat er in het Hebreeuws. Machashavot is niet makkelijk te vertalen. Het zijn werken met een bedoeling, een intentie. Dat komt van de Hebreeuwse stam ‘chashav’ – een doel, een plan. De werken van Jip zijn werken met een doel, met een intentie. Voor mij zijn het Geestvervulde werken.

Doel
In Engelstalige Bijbels staat er boven dit gedeelte uit Exodus geschreven: The artisans called by God. En voor mij is Jip dan ook meer een artisane dan een artiste. De werken van Jip zijn niet louter esthetisch, maar hebben een doel. Het is niet ‘art for the sake of art’, maar ‘art for the sake of society’. Met een boodschap die gehoord en gezien moet worden.

Artisane called by God
Vandaag kunnen we weer kennismaken met deze artisane called by God, en met haar werk. Een hernieuwde kennismaking, een hernieuwde ontmoeting. Oude vrienden, nieuwe inspiratie. Hier op deze bijzondere plek. Ik zie uit naar de ontmoeting.

Dr. Eppo Bruins hield bovenstaande openingstoespraak van de tentoonstelling 'Rendez-Vous' die tot en met 3 september 2022 in Museum Sjoel Elburg te zien is. Eppo Bruins is natuurkundige, voormalig Tweede Kamerlid voor de ChristenUnie en thans adviseur voor de regering op het gebied van wetenschap, technologie en innovatie.