In onze museumwinkel verkopen wij zevenarmige kandelaren, de Menora. In bijbelse tijden stond de menora in de tempel. Deze brandde daar alleen met gewijde, heilige olie. Op verschillende plaatsen in en om Museum Sjoel Elburg én op de prachtige Museumkaart, staat de chanoekia, de negenarmige kandelaar. Wat houdt Chanoeka in?

Als het Chanoeka is, het Joodse Lichtjesfeest, branden Joodse families de chanoekia, een negenarmige kandelaar, in hun vensterbank. Ook Museum Sjoel Elburg brandt een chanoekia in haar vensterbank tijdens Chanoeka. Daarom hierbij een uitleg waarom en hoe dat gebeurt.

Geschiedenis
Het chanoekafeest stamt uit 164 jaar voor Christus, de periode na de Hebreeuwse Bijbel (Oude Testament) en het (christelijke) Nieuwe Testament. De Grieken houden dan het land Israël sinds de verovering door Alexander de Grote al twee eeuwen bezet. De bezetters respecteren steeds minder de Joodse gewoontes. Ze willen dat de Joden zich aanpassen aan de Griekse, heidense cultuur. Ze offeren zelfs een varken op het altaar in de tempel in Jeruzalem. Dit verontreinigde de hele tempel! Onder leiding van Juda de Makkabeeër komen de Joden in opstand. Het lukt hem om het land te heroveren. Maar voordat hij de tempel bereikt, hebben de Grieken de heilige plaats al geplunderd en gesloopt. Uiteindelijk weet hij ze ook daar te verjagen.

Geboorte chanoekafeest
Teruggekeerde priesters vinden de grote zevenarmige kandelaar terug: de menora die in de tempel hoort te branden met heilige olie. Er is nog een klein flesje gewijde olie. Op de eerste dag van de herinwijding van de tempel is het al op. Maar de tweede ochtend blijkt het kruikje wonderlijk weer gevuld. En dat gebeurde acht dagen lang: het chanoeka-wonder. Daarmee is het chanoekafeest geboren, ook wel inwijdingsfeest genoemd dat tot op de dag van vandaag wordt gevierd.

Aansteken
Het bekendste gebruik van Chanoeka is het aansteken van de chanoekia, een speciale negenarmige kandelaar. De aansteekkaars (shamash of dienaar) brandt het hele feest — acht dagen lang. De overige kaarsen worden elke dag aangestoken, tot op de achtste dag alle kaarsen branden. De kaarsen staan symbool voor de acht dagen dat het chanoeka-wonder duurde. Joodse gelovigen plaatsen de kandelaar vaak voor hun raam aan de voorkant van het huis.

Eten en spelen
Verder eten Joodse gelovigen vaak een soort zoete oliebollen, waarbij de olie verwijst naar de gewijde olie van het chanoeka-wonder. Kinderen spelen met een zogeheten dreidl, een speciale dobbelsteen met Hebreeuwse letters. Kinderen die ons museum bezoeken, krijgen een dreidl. De menora heeft geen religieuze functie meer, maar is een symbool dat onder meer terug te vinden is in het wapen van Israël.

Wanneer?
De chanoekia wordt jaarlijks tijdens het chanoekafeest ontstoken. Dit wordt door Joden wereldwijd gevierd, dat is meestal in december. Het volgt de Joodse kalender, daarom wisselen de data. Chanoeka 2024 is van 25 december tot en met 2 januari. Omdat het museum gesloten is tijdens Kerst, zal de chanoekia in de museumvensterbank branden vanaf 27 december.