De Amsterdamse kunstenaar Sam Drukker die in Museum Sjoel Elburg exposeert met “Minje - een eerbetoon aan overleving”, gebruikt voor zijn portretten geen maagdelijk doek, maar materialen zoals timmermanshout, zeilen, legertenten en oude postzakken. Waar hij dat vandaan haalt? “Ik ben in elke container te vinden.”

Op dergelijke materialen schildert Sam Drukker zijn werk. “Op blanco doek zit je steeds tegen je witte licht aan te schilderen en ik hou van de compositorische dwang die ik moet overwinnen.” Hij hanteert zowel acryl- als olieverf, inkt, krijt en houtskool. Een veelsoortige mix dus. “Het gaat er dan om die kop of dat karakter te laten versmelten met het doek en het tot leven wordt gewekt.”

Roosje
Sam Drukker komt uit een gezin met een niet-joodse moeder en joodse vader. Dat bracht spanningen met zich mee. In de niet-joodse wereld was Sam een jood, in de joodse wereld een “nep-jood.” Op een keer werd Sam gevraagd een portret te schilderen van Roosje van der Hal, een meisje uit kamp Westerbork dat tijdelijk naar het ziekenhuis in Groningen werd gebracht. Nadat ze beter was, moest ze weer terug naar Westerbork en drie maanden later was het kind dood. Sam vond het een “zwaarbeladen” opdracht, maar had het gevoel dat het hem was gelukt om Roosje te vereeuwigen. Een halfjaar later werd hij opgebeld door een dame met een krakend oude stem: de verpleegkundige die Roosje had verzorgd in het ziekenhuis. “Van twee zwart wit fotootjes, waarmee ik gewerkt had, werd Roosje toen levend voor mij.”

Verdwijnende generatie
Iedereen om hem heen had de oorlog meegemaakt, behalve hij. “Ik besefte steeds meer dat de generatie die “het” heeft meegemaakt, aan het verdwijnen was.” Dat gevoel werd sterk toen zijn eigen vader overleed. Het plan rijpte om joodse mannen die de oorlog als volwassenen meemaakten, op het doek vast te leggen. Hij kreeg een lijst met namen aangereikt en ging aan de slag. Sam zocht ze op en maakte eerst een snelle schets in inkt, daarna legde hij hen op doeken vast. Gaandeweg groeide hij toe naar tien portretten, tien: het quorum dat nodig is voor een gebedsdienst in een synagoge. En zo werd minje niet alleen een eerbetoon aan overleving, maar ook aan de gemeenschap. In 2014 werd het project afgerond en aangekocht door het Joods Historisch Museum. Nu zijn de tien verbijsterende portretten van doorleefde koppen en karakters en zestien tekeningen in inkt nog eens te zien in Museum Sjoel Elburg, tot en met 4 januari 2020.

Lucifer
Normaliter tekent hij met een kroontjespen, maar bij de mannen van Minje gebruikte hij een lucifer. “Ik vond de kroontjespen te dik en voor dit project niet gepast.” Het gaat om de snelle schets die in een keer moet slagen, “een zenuwslopende bezigheid.” Sam heeft zijn hele leven getekend en geschetst en het heeft hem leren kijken. Kijken is voor de kunstenaar het halve, zo net hele werk. “Het gaat om de essentie. In een keer moet je alles zeggen.”
Overleven
De ene oude heer begon te praten, de ander hulde zich in stilzwijgen. De een kijkt met pretogen, de ander doordringend. De huisarts uit Rotterdam zei tegen hem: om te overleven moest je sterk zijn. Ik ben niet altijd trots op overleven. “Misschien heb je dingen gedaan om je in leven te houden die niet zo fraai waren. Je kunt je schamen om te overleven.” De ander kwam terug uit een concentratiekamp in Amsterdam: toen ik terugkwam was er niemand meer. Dit laatste overkwam de vader van Mirjam Rotenstreich, de vrouw van de bekende schrijver A.F.Th. van der Heijden, de opa van Tonio: Nathan Rotenstreich, die in 2014 op 102-jarige leeftijd overleed en de oorlog wist te overleven dankzij zijn dienst in het Rode Leger.

Chanoeka
Van zichzelf zegt Sam Drukker, met gevoel voor understatement, dat hij weinig fantasie heeft. “Ik moet het hebben van de dingen die op mijn pad komen.” Hij laat een schitterend schilderij zien van twee joodse meisjes die chanoeka vieren. Meisjes op een oude hemelsblauwe lap. Het hoort niet thuis in “Minje”, maar zoveel te meer in Museum Sjoel Elburg…

Sam Drukker hield zaterdag 5 oktober een lezing over zijn werk. Op zaterdag 16 november is er een herkansing. Schrijf in als je erbij wilt zijn!