HEINTJE VAN HAMBERG (1856-1943)

De familie Van Hamberg pachtte in Elburg de bank van lening onafgebroken in de periode 1791-1908. Dat waren achtereenvolgens: Joseph Abraham van Hamberg (1791-1822), Mozes Joseph van Hamberg (1822-1845), Jacob van Hamberg (1845-1899) en Heintje van Hamberg (1899-1908). Die bank van lening bestond overigens al in 1716. Mensen konden bij deze instelling allerlei goederen belenen om tijdelijk contanten te verkrijgen. Ging het financieel beter, dan kon men zijn goederen weer terugkopen. Daarbij moest rente worden betaald over het beleende bedrag.

Vijfde kind
Heintje van Hamberg zou de laatste houdster van de bank van lening in Elburg zijn. Haar vader,  Jacob van Hamberg (1816-1899) had die functie maar liefst 55 jaar lang bekleed. Daarnaast was hij koopman en zeer actief binnen de Joodse Gemeente in Elburg. Zo was hij gedurende vele jaren penningmeester en ouderling.
Op 27-04-1850 trouwde Jacob van Hamberg in Elburg met Betje Beem.
Jacob en Betje kregen zes kinderen. Het eerste kindje, een jongetje, werd levenloos geboren in 1851. Vervolgens kreeg het echtpaar Van Hamberg de volgende kinderen: Jannetje (1852), Dina (1854), Sara (1855), Heintje (1856) en Matje (1860).

Vrijgezel
De drie dochters van Jacob van Hamberg trouwden met Elburgse joodse mannen. Dina trouwde met de veehandelaar Mozes Vecht (Beekstraat 38), Sara  slager Jacob Joël Cohen (Beekstraat 51) en Matje verbond zich aan de koopman Jozeph de Lange (Beekstraat 50).
Heintje bleef ongehuwd en woonde in het ouderlijke huis aan de Beekstraat 49. Ze zette uiteindelijk de bank van lening van haar vader voort, maar door de zware concurrentie liepen de inkomsten steeds verder terug.

Geen vergunning
Van een serieuze bron van inkomsten veranderde de bank van lening in hooguit een aardig zakcentje voor Heintje. Mede hierdoor verwaarloosde zij haar werk waardoor er veel klachten bij de gemeente Elburg binnenkwamen. De gemeente voerde een onderzoek uit en constateerde dat de administratie van de bank van lening niet op orde was en “dat het belenen zich ontaard heeft in eene kwanselarij”. De gemeente besloot vervolgens Heintje van Hamberg vanaf 1908 geen vergunning meer te verlenen. Per 1 januari 1908 werd de bank opgeheven.

Kruidenierster
Heintje van Hamberg woonde nog lang in het pand Beekstraat 49. Ze verkocht in haar kleine winkeltje onder andere kruidenierswaren, petroleum en in de zomermaanden schaaltjes met kruisbessen, die ze in haar tuin bij de stadsgracht (Brede Gang) plukte. Verder handelde ze een beetje in antiek. In haar schuur aan de Bloemsteeg lagen lijnkoeken. Deze kwamen met de beurtschipper uit Amsterdam en werden verkocht aan de boeren uit Elburg en omgeving.

Op 9 april 1943 werd Heintje van Hamberg uit haar woning opgehaald door de Duitsers. Op dezelfde dag werden ook de families Beem (Bloemstraat) en Förster (Jufferenstraat 10) gedeporteerd vanuit Elburg.

Plantjes
Heintje had niet in de gaten wat er met haar ging gebeuren. Ze zette vlak voor haar deportatie de planten op de plaats en gaf ze voldoende water. “Tegen de tijd dat ze droog komen te staan ben ik allang terug”, zei ze bij haar vertrek. Voor alle zekerheid had ze toch nog wat geld in haar rok genaaid. Met een breikous onder haar arm stapte ze in een voor haar huis gereedstaande auto. Dat was haar afscheid van Elburg…
Heintje werd eerst naar Vught gebracht. Daar verbleef ook de familie Förster enige tijd. Vervolgens werd ze op 9 mei 1943 overgebracht naar Westerbork. Op 18 mei werd ze op transport gesteld. Drie dagen later werd Heintje van Hamberg op 86-jarige leeftijd vergast in het vernietigingskamp te Sobibor in Polen.